عملکردهای طبیعی گوش

شنوایی یکی از حواس حیاتی انسان است که نقش مهمی در برقراری ارتباط، دریافت اطلاعات و تعامل با محیط اطراف دارد. از شنیدن زنگ ساعت و هشدارها گرفته تا مکالمات روزمره، گوش ما به طور مداوم در حال کار است. سیستم شنوایی انسان ساختاری بسیار پیچیده دارد و برای عملکرد صحیح، چندین بخش آن باید هماهنگ عمل کنند.

روند شنیدن صدا

1. صدا به‌صورت امواج صوتی در هوا منتشر می‌شود.

2. این امواج توسط گوش خارجی جمع‌آوری شده و از طریق مجرای گوش به پرده گوش (غشای تمپان) می‌رسند.

3. لرزش پرده گوش باعث حرکت سه استخوانچه‌ی ریز گوش میانی می‌شود.

4. این استخوانچه‌ها ارتعاشات را تقویت کرده و به مایع درون گوش داخلی (حلزون گوش) منتقل می‌کنند.

5. حرکت مایع موجب خم شدن سلول‌های مویی حلزون می‌شود.

6. سلول‌های مو این حرکت را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل کرده و از طریق عصب شنوایی به مغز می‌فرستند.

7. در نهایت مغز این سیگنال‌ها را به عنوان صدا درک و تفسیر می‌کند.

بخش‌های اصلی گوش

۱. گوش خارجی

بخش قابل مشاهده گوش خارجی را پینا (Pinna) یا لاله گوش می‌نامند. پینا با برجستگی‌ها و انحناهای خود، به تمرکز و تقویت طبیعی صداهایی در محدوده فرکانس ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ هرتز کمک می‌کند؛ محدوده‌ای که بخش بزرگی از گفتار انسان در آن قرار دارد.

مجرای گوش نیز از اجزای مهم گوش خارجی است. این مجرا با پوست نازک، موهای ظریف و جریان خون بالا پوشیده شده است. درون آن موم گوش (سرومن) تولید می‌شود که نقش محافظتی در برابر باکتری‌ها و رطوبت دارد. موم گوش طبیعی و مفید است، مگر اینکه مجرا را به طور کامل مسدود کند.

۲. گوش میانی

پرده گوش (غشای تمپان) مرز میان گوش خارجی و گوش میانی است. این پرده نازک اما مقاوم از سه لایه تشکیل شده تا بتواند ارتعاشات صوتی را منتقل کند.

پشت آن سه استخوان ریز به نام‌های چکشی (Malleus)، سندانی (Incus) و رکابی (Stapes) قرار دارند که با هم زنجیره‌ای تشکیل می‌دهند و ارتعاشات را از پرده گوش گرفته، تقویت کرده و به گوش داخلی می‌فرستند.

در این بخش همچنین لوله استاش (Eustachian Tube) وجود دارد که فشار هوای گوش میانی را با هوای بیرون برابر می‌کند. هنگام بلعیدن، خمیازه کشیدن یا جویدن، این لوله باز می‌شود تا از احساس فشار یا گرفتگی گوش جلوگیری شود — مانند زمانی که در هواپیما هستید.

۳. گوش داخلی

گوش داخلی در عمق استخوان گیجگاهی قرار دارد و شامل دو بخش اصلی است:

• کانال‌های نیم‌دایره‌ای که در تعادل بدن هنگام حرکت نقش دارند.

• حلزون گوش (Cochlea) که مسئول شنوایی است.

حلزون گوش ساختاری مارپیچی و پر از مایع دارد. ارتعاشات مکانیکی که از گوش میانی می‌رسند، مایع درون آن را به حرکت درمی‌آورند و باعث خم شدن سلول‌های مویی حساس می‌شوند. این سلول‌ها ارتعاشات را به تکانه‌های عصبی تبدیل کرده و از طریق عصب شنوایی به مغز ارسال می‌کنند.

حلزون گوش به‌گونه‌ای طراحی شده که صداها را بر اساس فرکانس مرتب می‌کند؛ از ۲۰ هرتز (صداهای بم) تا ۲۰ هزار هرتز (صداهای زیر) در محدوده شنوایی انسان.

جمع‌بندی

گوش انسان یک سیستم دقیق و هماهنگ است که با همکاری سه بخش خارجی، میانی و داخلی، دنیای صدا را برای ما قابل درک می‌کند. مراقبت از سلامت گوش، جلوگیری از قرار گرفتن در معرض صداهای بلند و رعایت بهداشت گوش از مهم‌ترین راه‌های حفظ شنوایی طبیعی است.

سمعک به افراد کم شنوا کمک می‌کند تا بهتر بشنوند. سمعک شنوایی طبیعی را به فرد کم شنوا برنمی‌گرداند، اما آن باعث می‌شود تا شنوایی فرد به میزان قابل‌توجهی بهبود یابد. با سمعک شنیدن گفتار دیگران برای فرد کم شنوا آسان‌تر می‌شود. همچنین صداهایی مانند صدای پرندگان، زنگ در، زوزه باد و جریان آب برای او قابل شنیدن می‌شود.

سمعک‌ها معمولا باعث بهبود سلامت روانی، جسمی و اجتماعی افراد می‌شوند. تحقیقات نیز همانند تجربیات نشان داده‌اند، که سمعک‌ها کیفیت زندگی را ارتقاء داده و به افراد کمک می‌کنند تا:

• ارتباط بهتری با خانواده بر قرار کنند
• احساس بهتری نسبت به خودشان داشته باشند
• سلامت روانی و جسمی بهتری داشته باشند
• تمرکز بهتری داشته باشند
• احساس استقلال و اطمینان بیشتری داشته باشند
• احساس خستگی کمتری داشته باشند
• مشارکت بیشتری در جامعه داشته باشند
• روابط اجتماعی بهتری داشته باشند
• موقعیت شغلی بهتری داشته باشند

کم شنوایی فقط بیماری دوران سالمندی نیست، آن ممکن است در هر محدوده سنی حتی دوران نوزادی و کودکی اتفاق بیفتد. در کودکان، حتی کم شنوایی در حد ملایم یا متوسط ممکن است منجر به بروز مشکلاتی در یادگیری، رشد گفتار و توسعه مهارت‌های فردی لازم برای افزایش اعتماد به نفس و پیشرفت در مدرسه و زندگی شود. بنابراین سمعک به همه افراد کم شنوا کمک می‌کند.

میزان واقعی شیوع کم شنوایی با تصور بیشتر مردم متفاوت است. بیشتر افراد تصور می‌کنند که کم شنوایی بیماری دوران سالمندی است، درحالی‌که اکثریت (65%) افراد کم شنوا کمتر از 65 سال سن دارند. بیش از 6 میلیون نفر در ایالات متحده با محدوده سنی بین 18 تا 44 سال و همچنین حدود یک میلیون و نیم از کودکان و نوجوانانی که در سن مدرسه هستند، مبتلا به کم شنوایی هستند. کم شنوایی بیماری است که در تمام گروه‌های سنی ممکن است مشاهده شود.

تحقیقات نشان داده‌اند چنانچه کم شنوایی درمان نشود، تاثیرات منفی روی روابط اجتماعی، روحی و شناختی فرد دارد. در حقیقت، افراد کم شنوا ممکن است نتوانند ارتباطات کاملی با دیگران بر قرار کنند، به‌طوری‌که شغل و زندگی شخصی آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و با گذشت زمان ممکن است منجر به افسردگی، انزوا، دوری از جامعه، کاهش حافظه و توجه و حتی بیماری فراموشی شود.

هنگامی که سلول‌های موئی در گوش داخلی آسیب می‌بینند، آن‌ها دیگر ترمیم نمی‌شوند. در این موارد یا مواردی که گوش میانی آسیب می‌بیند، سمعک‌ها می‌توانند به میزان زیادی به توانایی شنوایی افراد کم شنوا از طریق تقویت صدا کمک کنند. میکروفون سمعک صداها را ‌جمع‌آوری می‌کند، آمپلی‌فایر سمعک صداها را تقویت می‌کند و بلندگو (رسیور) صداها را به مجرا گوش می‌فرستد. در سمعک وایرلس میکروفون صدا را به تراشه کامپیوتری می‌فرستد، این تراشه بلندی صدا را تنظیم می‌کند و فرکانس‌هایی را تقویت می‌کند که برای بهبود شنوایی نیاز به تقویت دارند.

شنوایی‌شناس (ادیولوژیست) سمعک را مطابق با نوع و میزان کم شنوایی فرد تنظیم می‌کند، به‌طوری‌که فرد کم شنوا نویزهای محیطی را کمتر و صداهای گفتاری را بیشتر بشنود. سمعک‌ها انواع و مدل‌های مختلفی دارند، سمعک‌های هوشمند می‌توانند با گوشی موبایل جفت (pairing) شوند تا افراد کم شنوا به‌راحتی با دیگران تلفنی صحبت کنند، همچنین آن‌ها می‌توانند با اپلیکیشن صدای سمعک‌شان را تنظیم کنند.

درمان کم شنوایی مهم هست، برای این‌که افراد کم شنوا با استفاده از سمعک می‌توانند، تاثیرات منفی کم شنوایی بر کیفیت زندگی‌شان را کاهش دهند. سمعک از طریق 6 روش به افراد کم شنوا کمک می‌کند و باعث بهبود کیفیت زندگی آن‌ها می‌شود:

1. فعالیت شغلی بیشتر. وقتی فردی کم شنوایی دارد و هنوز بازنشسته نشده است. کم شنوایی ممکن است عملکرد شغلی فرد و همچنین ارتباطش با همکارانش و مدیرانش را تحت تاثیر قرار دهد، به‌طوری‌که منجر به بازنشستگی زودتر از موعد شود. استفاده از سمعک به فرد کمک می‌کند تا در محل کارش فعال باشد و کم شنوایی دلیلی برای از کار افتادگی یا بازنشستگی نشود.
2. تشخیص گفتار بهتر. کم شنوایی معمولا توانایی درک و تشخیص گفتار را تحت تاثیر قرار می‌دهد، به علت این‌که فرکانس‌های که در تشخیص کلمات نقش مهمی دارند، دچار افت شنوایی شده‌اند. وقتی فرد کم شنوا به موقع از سمعک استفاده می‌کند، فرکانس‌هایی که دچار افت شنوایی شده‌اند، قابل شنیدن می‌شوند و مغز می‌تواند آن‌ها را درک کند.
3. مشارکت در جمع. رفتن به مکان‌های عمومی با نویز زمینه بالا ممکن است فرد کم شنوا را دچار چالش کند. شنیدن مکالمات در این محیط‌ها برای او خیلی سخت می‌شود و حتی ممکن است فرد دچار استرس شود. وقتی شنیدن در این محیط‌ها خیلی سخت می‌شود، خیلی از افراد غیرفعال می‌شوند، گاهی‌اوقات به گوش دادن ادامه نمی‌دهند، در گفتگوها شرکت نمی‌کنند و حتی ترجیح می‌دهند که در خانه بمانند.
4. فعال نگه داشتن مغز. آیا می‌دانید افرادی که کم شنوایی‌شان را درمان نمی‌کنند، چهار برابر بیشتر نسبت به دیگران احتمال دارد که مبتلا به فراموشی و بیماری آلزایمر شوند؟ مغز ما به شنیدن صداهای روزمره و محیطی عادت کرده، صداهایی از قبیل صدای چای‌ساز، سیستم‌های تهویه هوا یا صدای پرندگان. کم شنوایی باعث می‌شود که این صداها شنیده نشوند، نشنیدن این صداها سلامت و فعالیت مغز فرد کم شنوا را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
5. ارتباط با دیگران. کم شنوایی ممکن است در زندگی شخصی بر روی ارتباطات فرد با دیگران تاثیراتی داشته باشد. درک و تشخیص گفتار دیگران سخت‌تر می‌شود. افزایش صدای تلویزیون یا رادیو ممکن است باعث ناراحتی خانواده یا دوستان شود، به‌طوری‌که فرد کم شنوا ممکن است بتدریج از شرکت در محیط‌های شنیداری پُر چالش مانند مهمانی‌ یا صرف غذا در رستوران با دوستان خودداری کند.
6. مستقل بودن. افراد کم شنوا ممکن است تمایل به انجام برخی از کارها نداشته باشند. کارهایی از قبیل تماس تلفنی برای هماهنگی‌های شغلی، صحبت تلفنی با دوستان یا آشنایان و شرکت در جلسات. با درمان کم شنوایی فرد کم شنوا فعال می‌شود، بدون وابستگی به دیگران کارهایی را انجام می دهد که مدتی انجام نمی‌داد یا با کمک دیگران انجام می‌داد.

در صورت عدم استفاده از سمعک، کم شنوایی ممکن است عوارض بسیاری از نظر روانی و جسمی روی زندگی ما داشته باشد. کم شنوایی می‌تواند منجر به گوشه‌گیری، عدم مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی و قطع ارتباط با دوستان و آشنایان شود. گوش، عصب شنوایی و قسمت‌هایی از مغز که مربوط به حس شنوایی هستند، برای فعال ماندن نیاز دارند که توسط اطلاعات صوتی تحریک شوند. چنانچه گوش‌ها به مدت طولانی توسط اطلاعات صوتی تحریک نشوند، منجر به بدتر شدن تدریجی توانایی شنوایی و درک کلمات می‌شود، به این پدیده “محرومیت شنوایی” می‌گویند.

با توجه به عوارض کم شنوایی، در صورت داشتن علائم و نشانه‌های کم شنوایی بهتراست برای ارزیابی شنوایی خود اقدام کرده و در صورت نیاز از سمعک استفاده کنید. سمعک مانند عینک است. افرادی که کم می‌بینند از عینک و افراد کم شنوا از سمعک استفاده می‌کنند. خیلی سال‌ها قبل در ایران به سمعک “عینک گوش” می‌گفتند، سمعک و عینک هر دو پروتزهای هستند که به بهتر شنیدن و بهتر دیدن ما کمک می‌کنند.